Bu hastalıkta uyku bozukluğu sıkça görülür. Hasta, aşırı uyuduğu gibi günlerce uykusuz da kalabilir. Uykusuzluk, hafızanın daha da zayıflamasına ve sinirli hallere yol açar.
Bunama Hangi Yaşta Başlar?
Bunama (Demans), kazanılmış ve işlev gören zihnin yitirilmesi demektir. Entelektüel fonksiyonların kaybıdır. Genellikle orta yaş ve orta yaşın ileri evrelerinde görülmeye başlar. İyi beslenmek ve düzenli spor yapmak demansı geciktir.
Alzheimer İle Bunama Aynı Mı?
Alzheimer, demans türlerinden biridir. Görülen bunamanın yarısından fazlasını Alzheimer tipi demans oluşturur. Bundan sonraki sırayı, beyni besleyen damarların daralması ve tıkanması sonucu, beynin yeterince beslenmesine bağlı vasküler demans (damarlara bağlı kanama) alır.
Demans Nasıl Anlaşılır?
- Unutkanlık: İlk dikkati çeken belirtidir; hasta, yakın geçmişi unutur ama eskiyi en ince ayrıntısına kadar hatırlar. Bu yüzden hasta yakınları, hasta için “Hiçbir şeyi yok! Eskileri benden bile daha iyi hatırlıyor” düşüncesiyle yanılgıya düşer. Hasta başlangıçta gözlüğünü bıraktığı ya da parasını koyduğu yeri veya arkadaşlarının adını hatırlamamaya başlar. Unutkanlık zamanla ilerleyerek hastanın yaşantısını zora sokar.
- Uygunsuz Cinsel Davranış: Cinsellik, doğal hayatın önemli bir parçasıdır. Cinsel istek, demanslı hastada da devam edebilir. Hastanın kendini engelleme duygusu zayıfladığı için ilk zamanlarda, cinsel ağırlıklı konuşma, karşı cinse müstehcen imaların yanı sıra hastalığın ilerleyen dönemlerinde toplum içinde soyunma, cinsel organını elleme gibi belirtiler görülebilir.
- Öfke ve Sinirlilik: Öfke, yoğun duygusal bir tepki; sinirlenmek ise biraz daha ılımlı bir tepkidir. Eğer hastanın hafif sinirli bir hali yakınları tarafından fark edilmezse; duygular öfkeye doğru tırmanır. Hasta, kendisine ve çevresine zarar verebilir.
- Lakayıtlık ve veya Depresyon: Bu tür hastalarda motivasyon eksikliği, oturup boş boş bakma ve dünyadan kopma duygusu vardır. Demanslı hastalarda depresyon da sıkça görülür. Sinirlilik, sıkıntı, uykusuzluk, sık sık ağlama nöbetleri veya aşırı uyku gibi belirtiler de olabilir.
- Peşinden Ayrılmama ve veya Talepte Bulunma: Bu durum sıklıkla terk edilme korkusu nedeni ile ortaya çıkar. Hasta gün boyunca yaşamını yönlendirmesi için yakınlarından yardım ister ve daima bir şeyler talep eder.
- Takıntı, Şüphe ve Paranoya: Takıntıda ne kadar mantık yürütüp ikna edilmeye çalışılsa da; hastada değiştirilemeyen ve düzeltilemeyen yanlış inançlar vardır. Şüpheciliğin özelliği; ikna olmamak ve güvensizliktir. Ayrıca demanslı hastalarda, birinin kendini izlediği ya da öldürmek istediği gibi paranoyalar çok sık görülür.
- Uykusuzluk: Uyku bozukluğu sıkça görülür. Hasta, aşırı uyuduğu gibi günlerce uykusuz da kalabilir. Uykusuzluk, hafızanın daha da zayıflamasına ve sinirliliğe yol açar. Özellikle Alzheimer tipi demansta yıllar içinde durmaksızın ilerleyen entelektüel yıkım sonucunda, hasta tuvalet ihtiyacını, yeme-içme gereksinimini ve kişisel temizlik yeteneğini kaybeder. Yakınlarına bağımlı hale gelir.
İş Yeri En Büyük Stres Kaynağı
Profesyonellik, bulunan her şarta uyum sağlama kabiliyetidir. Dolayısıyla; iş yaşantısı yaşamın sürdürülmesi için kaçınılmaz ise, iş stresiyle başa çıkmayı bilmemiz gerekir. Neticede sinir ve stres; beyin fonksiyonlarını olumsuz etkilediği için dikkati azaltır, doğru karar vermeyi engeller ve olaylara objektif bakmayı önler.
Sinir ve Stresle Baş Etmenin Yolları
Temiz havada olumlu düşünün, bulunduğunuz ortamdan uzaklaşın. Temiz havada derin nefes alıp vermek ve bunu yaparken de daha olumlu şeyler düşünmek stresi önler.
Özellikle orta yaş grubunda görülen şeker ve tansiyon hastalığı gibi etkenler, sinir ve stresin oluşmasına zemin oluşturur. Sinir ve stres; tansiyon ve şekerin yükselmesine neden olur ve beyinde geri dönüşümü mümkün olmayan veya sakatlıkla sonuçlanan hasarlar (yüksek tansiyona bağlı beyin kanaması vs.) meydana getirir.
Kontrol altına alınamayan duygular sonucunda beyin işleyişi bozulup diğer sistemlere de zarar vereceği için bir doktor tedavisine başlamakta fayda vardır.
Depresyon Mu Demans Mı?
Depresyonun da bunamanın da ilk belirtileri unutkanlıktır. Ancak her unutan kişi, demans değildir. Unutkanlık, özellikle yoğun çalışanlarda ve depresyonda da sık görülen bir belirtidir. En önemli fark, bunayan insanlar geçmişi çok iyi hatırladıkları halde yakın zamanı hatırlayamazlar. Bunun yanında, bunamada unutkanlığa birçok belirti eşlik eder. Depresyon ile bunama birbirine çok benzer özellikler gösterir.
Depresyonun Diğer Belirtileri
- İnsan daima mutsuz ve karamsar olur.
- Hiçbir şeyden haz alamaz.
- Uykusuzluk veya aşırı uyku hali olur.
- İşe kendini verememe ve halsizlik olur.
- İnsanın kendine güveni azalır.
- Kişi, daima yatmak ister veya hareketlerinde huzursuz bir artış
- izlenir.
- Bazen kişinin hayattan hiçbir beklentisi olmaz; hatta intiharı bile
- düşünebilir.
- Tüm bu belirtilerin yanında, dikkat dağınıklığı da depresyonda sıkça görülür.
Demansda Erken Teşhis Tedavide Önemlidir
Her hastalıkta olduğu gibi; bunama da erken teşhis edilirse, hastalığın tedavisindeki başarı oranı o kadar artar. Bunamanın birçok türü vardır. Özellikle, beyin kan akımına bağlı vasküler demanslarda; erken teşhisle, beyne giden kan akımı düzeltilerek bunama hiç olmadan kişi sağlığına kavuşur. Diğer demans türlerinde de erken tedavi hastalığın şiddetini azaltır.
Ailesinde Bunama Olanlar Nasıl Önlem Almalı?
Özellikle, anne ve veya babasında bunama olanlar, ileriki yaşlarda maalesef bu hastalığa adaydırlar. Bu yüzden hazırlıklı olmaları gerekir. Korunmak için, iyi beslenme, düzenli spor, çalışma hayatından kopmadan beyni zinde tutmak ve stresten uzak bir yaşam biçimi belirlemek şarttır. Tansiyon, kalp ve şeker gibi hastalığı olanların rutin doktor ziyaretlerini düzenli yapmaları gerekir. Unutkanlık bunamanın ilk belirtisidir. Orta ve ileri yaşta aşırı unutma başlarsa, mutlaka hekime başvurmak ve beyin fonksiyonlarını kontrol ettirmek gerekir.
Serdar Dağ
