Epilepsi yani halk dilinde sara, ülkemizde oldukça yaygın… Çoğu kişinin korkulacak bir hastalık olarak gördüğü epilepsi, aslında tedavi ile kontrol altına alınması mümkün olan bir rahatsızlık!
NE SIKLIKLA GÖRÜLÜR?
Epilepsi hastalığı maalesef sanıldığından çok daha fazla görülen ve insanların kusur olarak gördükleri, bu nedenle de çevreden sakladıkları bir hastalıktır. Bebeklikte, çocuklukta, gençlikte görülen birçok tipi vardır. Her yaşta görülmekle beraber, genellikle yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkıyor. Ergenlikten sonra gelişen epilepsi nöbetlerinin altında ise, başka bir hastalık aramak gerekiyor. Birçok görüş öne sürülse de; primer denilen ve erken dönemde açığa çıkan epilepsinin nedeni tam olarak belli değil; fakat sekonder denilen epileptik nöbetlerin nedenleri genellikle, kafa travmaları, felç, beyin kanamaları ve beyin tümörü operasyonlarına bağlı olarak ortaya çıkıyor.
Epilepsi hastalığı maalesef sanıldığından çok daha fazla görülen ve insanların kusur olarak gördükleri, bu nedenle de çevreden sakladıkları bir hastalıktır. Bebeklikte, çocuklukta, gençlikte görülen birçok tipi vardır. Her yaşta görülmekle beraber, genellikle yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkıyor. Ergenlikten sonra gelişen epilepsi nöbetlerinin altında ise, başka bir hastalık aramak gerekiyor. Birçok görüş öne sürülse de; primer denilen ve erken dönemde açığa çıkan epilepsinin nedeni tam olarak belli değil; fakat sekonder denilen epileptik nöbetlerin nedenleri genellikle, kafa travmaları, felç, beyin kanamaları ve beyin tümörü operasyonlarına bağlı olarak ortaya çıkıyor.
EPİLEPSİNİN FARKLI NÖBET TİPLERİ
Epilepside beyindeki uyarı bozukluğu, beynin bir bölgesinde olduğu gibi, tamamında da görülebiliyor. Beyindeki uyarıların yerine göre, nöbetin tipi ve derecesi de farklı oluyor; yani hastalar her epileptik nöbette ağızdan köpük çıkararak ve yerde kasılarak bayılmıyor. Epilepsinin basit bir kol atmasından ve başın bir tarafa dönmesinden tutun da, duygusal açıdan da farklılık gösterilmesine neden olan birçok nöbet tipi var. Örneğin hasta, saldırgan tutumlar sergileyebiliyor, nerede olduğunu bilmeyebiliyor, daha önce yaşamadığı bir şeyi yaşamış gibi algılayabiliyor.
Epilepside beyindeki uyarı bozukluğu, beynin bir bölgesinde olduğu gibi, tamamında da görülebiliyor. Beyindeki uyarıların yerine göre, nöbetin tipi ve derecesi de farklı oluyor; yani hastalar her epileptik nöbette ağızdan köpük çıkararak ve yerde kasılarak bayılmıyor. Epilepsinin basit bir kol atmasından ve başın bir tarafa dönmesinden tutun da, duygusal açıdan da farklılık gösterilmesine neden olan birçok nöbet tipi var. Örneğin hasta, saldırgan tutumlar sergileyebiliyor, nerede olduğunu bilmeyebiliyor, daha önce yaşamadığı bir şeyi yaşamış gibi algılayabiliyor.
TAMAMEN İYİLEŞMESİ MÜMKÜN MÜ?
Çok dirençli değil ise; primer tip epilepsiler, doğru teşhis ve doğru ilaçla 2-5 yıl arasında tamamen ortadan kayboluyor fakat herhangi bir sebebe bağlı olarak meydana gelen epilepsilerde, ilacı maalesef ömür boyu kullanmak gerekiyor, çünkü beynin o bölgesinde hasar olduğu için uyarısı daima bozuk kalıyor.
Çok dirençli değil ise; primer tip epilepsiler, doğru teşhis ve doğru ilaçla 2-5 yıl arasında tamamen ortadan kayboluyor fakat herhangi bir sebebe bağlı olarak meydana gelen epilepsilerde, ilacı maalesef ömür boyu kullanmak gerekiyor, çünkü beynin o bölgesinde hasar olduğu için uyarısı daima bozuk kalıyor.
HASTALARIN GÜNLÜK YAŞAMLARINDA NELERE DİKKAT ETMELERİ GEREKİYOR?
Epileptik nöbetler genellikle dikkatin dağıldığı anı yakalıyor. Dolayısıyla epilepsi hastalarının, ilaç kullansalar bile dikkatlerini dağıtacak kadar yorulmamaları, uykusuz ve aç kalmamaları ve aşırı alkoltüketmekten kaçınmaları gerekiyor. Bunlara dikkat etmezlerse, nöbet geçirme riski mutlaka artıyor.
Tedavileri tamamlanmamış epileptik kadınların zihnini kurcalayan en büyük sorun ise, hamilelikte nöbetin olup olmaması. Epilepsi hastaları ilacı kontrollü aldıkları takdirde hiçbir sorun yaşamıyorlar.
Epileptik nöbetler genellikle dikkatin dağıldığı anı yakalıyor. Dolayısıyla epilepsi hastalarının, ilaç kullansalar bile dikkatlerini dağıtacak kadar yorulmamaları, uykusuz ve aç kalmamaları ve aşırı alkoltüketmekten kaçınmaları gerekiyor. Bunlara dikkat etmezlerse, nöbet geçirme riski mutlaka artıyor.
Tedavileri tamamlanmamış epileptik kadınların zihnini kurcalayan en büyük sorun ise, hamilelikte nöbetin olup olmaması. Epilepsi hastaları ilacı kontrollü aldıkları takdirde hiçbir sorun yaşamıyorlar.
TEDAVİ GÜNÜMÜZDE NASIL YAPILIYOR?
Epilepsiden şüphelenilen hastaya öncelikle bir beyin MR’ı ya da beyin tomografisi çekip epilepsiye neden olan bir etkenin olup olmadığını araştırmak gerekiyor. Epilepsi tanısı, EEG ya da beyin elektrosuyla konuluyor ve bununla takip ediliyor. Beynin hangi bölgesinde uyarı varsa elektro bunu gösteriyor; hastalığın derecesi ve şiddetini doktorun tespit etmesini sağlıyor. EEG, günümüzde bunu sağlayan tek teşhis cihazı. Epilepsi tedavisinde mutlak bir şey var ki; o da sürekli ilaç kullanmak. Hastaların, doktor kontrolünde, nöbetlerin sona erdiğine dair bulgular kanıtlanıncaya kadar, her gün ilaç almaları gerekiyor; çünkü düzensiz ilaç kullanımı, epilepsi hastalığının tedavisinde başarısızlığa sebep oluyor. Ayrıca hasta ilacı kullanırken dozunun, kandaki seviyesinin mutlaka kontrol edilmesi gerekiyor.NÖBET GEÇİREN KİŞİYE MÜDAHALE ETMELİ MİYİZ?
Nöbette şuuru kaybolmuşsa hasta nöbeti hatırlamıyor; ayrıca nöbetlerin 1-2 saniyeden başlayıp saatlerce uzadığı durumlar söz konusu olabiliyor. Nöbetler sürekli bir hal alabiliyor, hayati bir tehlike bile olabiliyor. Bunun için; nöbet geçiren kişiyi görünce zarar vermeyecek bir pozisyona getirmek, kendi haline bırakmak, zarar verecek davranışlarda bulunmamak lazım. Nöbet başladıktan sonra bir sağlık kuruluşundan yardım almak gerekiyor.TEDAVİDE CERRAHİNİN YERİ NEDİR?
Dirençli bazı vakalarda ve çok özel bazı epilepsi türlerinde epilepsi cerrahisi uygulanıyor. Eğer uyarı beynin tek bölgesinden kaynaklanıyorsa, cerrahiyle o bölge etkisiz hale getiriliyor. Epilepsi hastalarının, ‘Ameliyat olur ve kurtulurum’ şeklinde yanlış bir kanıya kapılmamaları gerekiyor; çünkü cerrahi sadece belli bir epilepsi türünde başarı sağlıyor. Epilepsi türü ilaçla kontrol edilebilir bir hale geldiyse, bu tedavinin başarılı olduğu anlamına geliyor; dolayısıyla bu hastalıkta doktor kontrolünde düzenli ilaç tedavisi almak başarı için esastır.
Epilepsiden şüphelenilen hastaya öncelikle bir beyin MR’ı ya da beyin tomografisi çekip epilepsiye neden olan bir etkenin olup olmadığını araştırmak gerekiyor. Epilepsi tanısı, EEG ya da beyin elektrosuyla konuluyor ve bununla takip ediliyor. Beynin hangi bölgesinde uyarı varsa elektro bunu gösteriyor; hastalığın derecesi ve şiddetini doktorun tespit etmesini sağlıyor. EEG, günümüzde bunu sağlayan tek teşhis cihazı. Epilepsi tedavisinde mutlak bir şey var ki; o da sürekli ilaç kullanmak. Hastaların, doktor kontrolünde, nöbetlerin sona erdiğine dair bulgular kanıtlanıncaya kadar, her gün ilaç almaları gerekiyor; çünkü düzensiz ilaç kullanımı, epilepsi hastalığının tedavisinde başarısızlığa sebep oluyor. Ayrıca hasta ilacı kullanırken dozunun, kandaki seviyesinin mutlaka kontrol edilmesi gerekiyor.NÖBET GEÇİREN KİŞİYE MÜDAHALE ETMELİ MİYİZ?
Nöbette şuuru kaybolmuşsa hasta nöbeti hatırlamıyor; ayrıca nöbetlerin 1-2 saniyeden başlayıp saatlerce uzadığı durumlar söz konusu olabiliyor. Nöbetler sürekli bir hal alabiliyor, hayati bir tehlike bile olabiliyor. Bunun için; nöbet geçiren kişiyi görünce zarar vermeyecek bir pozisyona getirmek, kendi haline bırakmak, zarar verecek davranışlarda bulunmamak lazım. Nöbet başladıktan sonra bir sağlık kuruluşundan yardım almak gerekiyor.TEDAVİDE CERRAHİNİN YERİ NEDİR?
Dirençli bazı vakalarda ve çok özel bazı epilepsi türlerinde epilepsi cerrahisi uygulanıyor. Eğer uyarı beynin tek bölgesinden kaynaklanıyorsa, cerrahiyle o bölge etkisiz hale getiriliyor. Epilepsi hastalarının, ‘Ameliyat olur ve kurtulurum’ şeklinde yanlış bir kanıya kapılmamaları gerekiyor; çünkü cerrahi sadece belli bir epilepsi türünde başarı sağlıyor. Epilepsi türü ilaçla kontrol edilebilir bir hale geldiyse, bu tedavinin başarılı olduğu anlamına geliyor; dolayısıyla bu hastalıkta doktor kontrolünde düzenli ilaç tedavisi almak başarı için esastır.
Yazıyı Sabah gazetesinden okumak için aşağıdaki linke tıklayınız.
https://www.sabah.com.tr/saglik/2022/02/16/epilepsi-korkulacak-bir-hastalik-degil
